موسی حقانی استاد دانشگاه و معاون پژوهشی موسسه مطالعات تاریخ ایران در این نشست با اشاره به سابقه ایرانیان در درگیری با بیگانگان گفت: درگیری ما با بیگانگان به ۲۰۰ سال پیش باز می گردد اما در این درگیری، مواجهه زیادی با آمریکا نداشته ایم. اینکه گفته می شود آمریکایی ها بعد از کودتا در ایران حضور پیدا کردند درست نیست. بعد از شهریور ۱۳۲۰ درگیری های ما با آمریکا شروع می شود.

وی گفت: بعد از جنگ جهانی دوم آمریکایی ها به این نتیجه رسیدند که هم به لحاظ منافع و هم به لحاظ اهمیت ایران در جنگ سرد حضور آنها در ایران لازم است.

وی افزود: شاه همه تلاش خود را کرد که آمریکایی ها را متقاعد کند که حمایت از یک شاه قدرتمند برای آمریکا مفید است. آمریکا در جریان ملی شدن صنعت نفت نقش دوگانه ای داشت و بعد از آن هم ما با آمریکایی ها درگیر هستیم.

حقانی ادامه داد: در آستانه انقلاب آمریکایی ها با پدیده ای که پیش بینی نمی کردند مواجه شدند. گزارش هایی که از سولیوان وجود دارد نشان می دهد که گفته می شد شاه می تواند این بحران ها را طی کند. آمریکایی ها وقتی با انقلاب اسلامی مواجه شدند دولت را به رسمیت شناختند اما از هر جهت برای نابودی انقلاب اقدام کردند.

وی افزود: انقلاب اسلامی گفتمان جدیدی را در جهان ایجاد کرده بود لذا تداوم انقلاب به ضرر آمریکا بوده و این تقابل تا درگیری نظامی در مقاطعی پیش رفت.

این استاد دانشگاه گفت: برخی معتقدند می توان با آمریکایی ها روابطی عادی برقرار کرد در صورتی که این امر منجر به مرگ انقلاب خواهد شد و اگر انقلاب بخواهد به اهداف خود برسد این مسئله شدنی نیست. لذا لازم است رفتار آمریکا را نسبت به ایران بازخوانی کنیم که یکی از مقاطع موضوع کودتای ۲۸ مرداد است.

وی در بخش دیگری از سخنرانی خود گفت: دولت مصدق دولتی ملی بود و در مقاطعی مخالفت های خوبی با سیاست های انگلیس کرد. لذا او در بعضی زمینه ها کارنامه خوبی دارد.

حقانی گفت: اشتباهی که در ملی شدن صنعت نفت رخ داد این بود که مصدق را رهبر جنبش ملی شدن نفت قلمداد می کنند در حالی که او صرفاً یک نخست وزیر بود. ملی شدن نفت را می توان تلاشی برای حفظ حقوق ملت ایران در چارچوب مشروطه در نظر گرفت.

وی ادامه داد: باید توجه کنیم که مصدق در چارچوب مشروطه می خواهد مسائل خود را جلو ببرد. او یک لیبرال و یک سکولار است. او انتصابات مشکوکی دارد که عملاً نهضت را بر باد داد.

این پژوهشگر تاریخ گفت: اطرافیان مصدق فدائیان را دستگیر کردند و موضع آنها در کودتا موضعی انفعالی است. رفتارهای خود مصدق هم قابل نقد است. یکی از مسائل اعتماد او به آمریکاست که خیلی به نهضت ضربه زد. مصدق تا لحظه آخر امیدوار بود که آمریکایی ها به کمک او بیایند.

موسی حقانی در پایان گفت: در جریان کودتا تنها انسجام جامعه در مقابل جنگ نرمی که آمریکایی ها و انگلیسی ها علیه ما به راه انداخته بودند می توانست کمک زیادی کند. مصدق بهانه کافی برای ایجاد تفرقه را به دست دشمن می داد. در نهایت باید گفت که به جامعه امید تزریق نشد و راه نفوذ دشمن نیز سد نشد. اعتماد علما و جریانات دینی نیز جلب نشد که در اینصورت می توانست انسجامی در کشور ایجاد شود.